سریع العقاب (اسم الله)
اسم شصت و هشتم. سریع العقاب؛
این اسم در قرآن در دو مورد آمده و در هر مورد وصف خدا قرار گرفته است:
۱. «وَ هُوَ الّذِى جَعَلَکمْ خَلائِفَ الأَرضِ وَ رَفَعَ بَعْضَکمْ فَوقَ بَعْض دَرَجات لِیبْلُوَکمْ فِى ما اتاکمْ إِنَّ رَبَّک سَرِیعُ العِقاب وَ إِنَّهُ لَغَفُورٌ رَحِیم».(انعام/۱۶۵) «او است که شما را در زمین جانشین قرار داد، و برخى از شما را بر برخى دیگر، مرتبه بالاتر بخشید،تا شما را با آنچه مقرر کرده است بیازماید، مسلماً پروردگار تو سریع کیفر ده و آمرزنده و مهربان است».
۲. «وَ إِذْ تَأَذَّنَ رَبّک لَیبْعثَنَّ عَلَیهِمْ إِلى یومِ القِیامَة مَنْ یسُومُهُمْ سُوءَ العَذابِ إِنَّ رَبّک لَسَریعُ العقابِ وَ انّه لَغَفُورٌ رَحِیمٌ».(اعراف/۱۶۷) «هنگامى که پروردگارت اعلام کرد تا روز قیامت کسى را بر آنها مى گمارد که به طور مداوم آنها را در عذاب سختى قرار دهد، پروردگار تو سریع کیفر ده و او آمرزنده و مهربان است».
با معنى سرعت در گذشته آشنا شدیم و امّا «عقاب»: چیزى است که به دنبال چیز دیگر مى آید، از این جهت به شب و روز «عقِیبان» مى گویند، زیرا یکى پس از دیگرى مى آید و اگر به کیفر، عقوبت مى گویند، زیرا پس از جرم ظاهر مى شود.
مطابق دو آیه یاد شده، (سریع العقاب) از اوصاف خدا است ولى باید توجه نمود که اوصاف دایمى او نیست، بلکه در موارد خاصى این وصف تجلى مى کند، از این جهت در هر دو آیه پس از وصف (سریع العقاب) دو اسم مظهر رحمت یعنى (غفور رحیم) وارد شده است و اگر سریع العقاب اسم دایمى و وصف دایمى او بود جمع میان این دو از نظر بلاغت صحیح نبود.
گواه دیگر بر این که این وصف دایمى نیست، آیات یاد شده در زیر است:
۱. «وَ یسْتَعْجِلُونَک بِالعَذابِ وَ لَولا أَجَلٌ مُسَمّىً لَجائَهُمُ العذاب و لَیـَأتِینَّهُمْ بَغْتَةً وَهمُ لا یشْعُرُونَ».(عنکبوت/۵۳) «آنها با شتاب از تو عذاب مى طلبند، اگر موعد مقررى تعیین نشده بود، بر آنها عذاب وارد مى شد، و البته عذاب به صورت ناگهانى مى آید در حالى که آنان آگاه نیستند».
۲. «یسْتَعجِلُونَک بِالعَذاب وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالکافِرینَ».(عنکبوت/۵۴) «آنها با شتاب از تو عذاب مى طلبند، و حال آن که دوزخ بر کافران احاطه دارد».
۳. «وَ لَو یعَجِّلُ اللّهُ لِلنّاسِ الشَّرَّ اسْتِعْجالَهُمْ بِالخَیرِ لَقُضِىَ إِلَیهِمْ أَجَلُهُمْ فَنَذَرُ الَّذِینَ لا یرْجُونَ لِقاءَنا فِى طُغْیانِهِمْ یعْمَهُونَ».(یونس/۱۱) «اگر خدا نیز مثل مردم که در تحصیل خوبى ها عجولند در عذابشان تعجیل مى کرد، مرگشان فرا رسیده بود، لکن کسانى را که به لقاء ما امید ندارند رها مى کنیم تا در طغیان خود سرگردان بمانند».
سرانجام باید گفت تجلى گاه سرعت عقاب در مورد افرادى است که مصلحت در تعجیل عقاب آنها است چه بسا در افرادى که از نظر طغیان به حد بالا برسند، عقاب هاى دنیوى و اخروى دامنگیر آنها مى شود.
پانویس
- ↑ مقاییس اللغة، ج۴، ص ۷۷.
- ↑ منشور جاوید جلد۲، جعفر سبحانی، صفحه۲۷۲ تا ۲۷۴.